Nog niet zo heel lang geleden, het was vlak voor de zomervakantie van 2018, kreeg ik zelf te maken met een vervelende blessure. Na een gezellige muziekles in groep 3 op een basisschool in Schiedam wilde ik een kratje met muziekinstrumenten optillen om naar de volgende klas te gaan. Opeens schoot er een vlammende pijn door mijn rechterhand. ‘Geforceerd’, schoot het door mijn hoofd en ik wist het meteen: de komende 2 weken zo weinig mogelijk spelen, alleen als het echt nodig is. Gelukkig kon ik nog wel mijn muzieklessen in de volgende groepen geven. Maar dan met een kleine handicap.
De meesten van ons gaan pas iets tegen dit soort ongemakken doen als het te laat is. We kennen allemaal de spreekwoorden ‘als het kalf verdronken is, dempt men de put’ en ‘beter voorkomen dan genezen’. Maar jammer genoeg staan we vaker in het leven met in gedachten ‘het zal allemaal wel meevallen’ of ‘mij overkomt dat niet’. Helaas blijkt dit laatste telkens weer een illusie.
Topsporters zijn zich er maar al te goed van bewust dat een zware belasting (training, wedstrijd) een aanslag op het lichaam is. Daarom nemen zij voorbereiding en herstel van de inspanning heel serieus. Zij volgen een programma van voorbereiding, rust en voeding volgens een vast schema en hebben dit opgenomen in hun levenspatroon. Dit is geen garantie om blessurevrij te blijven, maar wel een voorwaarde. Doen zijn dit niet dan is een ziekenhuisopname (en misschien wel een rolstoel) een gegarandeerd vooruitzicht.
Ook musici kennen beroepsziekten (en –blessures). Ook zij (wij) leveren dagelijks zware inspanningen om hun instrument beter te leren spelen. En ja, helaas lopen er talrijke muzikanten de deur bij de fysiotherapeut bijna plat als gevolg van overbelasting van spieren, botten en gewrichten. Helaas ken ik een behoorlijk aantal gitaristen die, als gevolg van een chronische blessure, hun vak niet meer op professioneel niveau kunnen uitvoeren en een carrière switch hebben moeten maken.
Om er een te noemen: een bekend voorbeeld is de Canadese topgitariste Liona Boyd (Website en Wikipedia). Als gevolg van focale dystonie kon zij geen zware gitaarstukken meer spelen en maakte in 2002 de overstap naar singer songwriter (zij kan gelukkig ook goed zingen) wat voor haar gepijnigde handen een enorme verlichting betekende. Zo kan zij haar vak als uitvoerend musicus toch nog blijven uitvoeren.
Blessures
Als niet-musicus en als starter of beginner op de gitaar is het soms moeilijk te begrijpen wat voor een ‘ramp’ een blessure voor een gitarist kan betekenen. Een gebroken nagel was een aantal jaren geleden (voordat er nagelreparatie setjes in de handel verschenen) voor sommige gitaristen al een reden om een concert af te zeggen. Een gebroken vinger? Na 6 weken gips doet ‘ie het toch weer? Even revalideren toch? Jazeker, maar niet voor de gitarist. Die is met die revalidatie op zijn minst een half jaar kwijt. Ik ken een klaveciniste die vanwege een gebroken middenhandsbeentje nooit meer klavecimbel heeft kunnen spelen. Ik mag er niet aan denken dat mij dit zou overkomen.
Blessures die je hinderen bij je gitaarspel, of dit zelfs onmogelijk maken, zijn er in allerlei soorten en maten. Voor het gemak heb ik ze ingedeeld in 3 categorieën:
1. Blessures die je oploopt door verwondingen of stoten.
2. Blessures vanwege overbelasting.
3. Blessures vanwege slijtage.
Iedere categorie heeft 3 gradaties:
1. Hij is vervelend of pijnlijk en hindert je bij het spelen.
2. Hij hindert je zodanig dat je niet al te lang kunt spelen.
3. Het is onmogelijk om met de blessure te spelen.
Als een blessure tijdelijk is moet je rusten en revalideren. Daarna kun je weer aan de slag. Sommige speciale techniek oefeningen op je gitaar kunnen zelfs revaliderend zijn. Helaas kan een blessure, net als die van Liona Boyd, ook chronisch zijn.
Categorie 1 – blessures die je oploopt door verwondingen of stoten.
Deze zijn te talrijk om op te noemen. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Maar het is belangrijk om te beseffen dat er een groot nuanceverschil is tussen musici en niet-musici. Wat voor deze laatsten misschien slechts een beetje hinderlijk is kan voor de gitarist complete invaliditeit betekenen. Een klein stukje van de vingertop dat je onhandig hebt afgesneden tijdens het snijden van een bos prei betekent voor de niet-musicus slechts een beetje jodium en een pleister. Maar een gitarist kan in zo’n geval minstens 3 weken niet meer optreden met alle gevolgen van dien: geen inkomsten, conditieverlies, tijdelijk verlies van vaardigheden et cetera. Een beet van een hond in de hand is voor de een vervelend en pijnlijk, voor de gitarist betekent dit een regelrechte ramp: tijdelijke of permanente invaliditeit (op gitaargebied). Even struikelen op de trap waarbij je, om je val te breken, met een hand tegen een muur aanslaat: een verbandje erom, maar de gitarist moet zijn concert van die avond afzeggen.
Voorbeelden te over. Ik denk dat iedere gitarist wel eens een ongelukje heeft gehad waardoor hij een korte of langere tijd niet kon spelen. De blessure kan tijdelijk zijn maar in het ongunstigste geval kan het betekenen dat de gitarist zijn beroep niet meer kan uitoefenen.
Categorie 2 – Blessures vanwege overbelasting
Het gevaar van overbelasting zit in een klein hoekje. Te lang doorspelen terwijl je pijn of kramp hebt kan maar al te gemakkelijk leiden tot allerlei beschadigingen van huid, spieren, pezen, zenuwen en zelfs botten. Veel gitaristen die te enthousiast lang doorspelen of oefenen lijden in meer of mindere mate aan RSI (ook wel bekend als muisarm vanwege overmatig computergebruik).
Een andere kwaal die verband houdt met overbelasting is het Carpale Tunnel Syndroom. Deze aandoening is het gevolg van het –gedurende lange tijd– maken van een zelfde beweging. Dit wordt ook wel Occupational Overuse Syndrome (OOS) genoemd. Je kunt online hierover veel informatie vinden.
Een minder bekende overbelastingskwaal is de peesschede ontsteking. Te herkennen aan een knikkerachtige bobbel op de rug van de hand. Hierbij is er een scheurtje in de beschermingslaag van een pees gekomen waar de pees naar buiten komt. Pijnlijk en vervelend.
Slijmbeursontsteking komt vooral bij drummers voor, met name in de schouders. Helaas zijn er ook gitaristen die hiermee te maken hebben. Alle blessures door overbelasting kunnen genezen door absolute rust van het lichaamsdeel die de kwaal treft. In bijna alle gevallen duurt die rust minimaal 6 weken. Daarnaast moeten ze veelal behandeld worden door een fysiotherapeut.
Categorie 3 – Blessures vanwege slijtage
Dit zijn de ernstigste blessures omdat deze niet meer te genezen zijn. Ze worden op den duur alleen maar erger. Je leert er hooguit mee leven, met of zonder pijnstillers. De focale dystonie die Liona Boyd overkwam heb ik al genoemd. Een uiterst vervelende slijtage is Artrose. Dit is een natuurlijke slijtage aandoening in de vingers en gewrichten die bijna alle mensen van boven de 55 jaar schijnen te hebben. Dus ook niet-gitaristen lijden hieraan. 80% van hen merkt hier niets van.
Andere slijtage blessures zijn vaak te wijten aan een verkeerde speelhouding (nek- en rugklachten) en een verkeerde speeltechniek. Daarom is de rol van de gitaardocent ook zo belangrijk. Een goede, gediplomeerde, docent let altijd op je houding en techniek.
Maar ook een docent kan niet altijd blessures bij zijn (of haar) leerlingen voorkomen. Daarom is het voor iedere gitarist belangrijk om zich bewust te zijn van de gevaren van blessures. Denk maar eens aan de topsporter die regelmatig, en op tijd, rust neemt. En ook die rust heel serieus neemt. Voor de inspanning een goede warm-up kan veel blessureleed voorkomen.
